Τι σημαίνει η επαναπροσέγγιση της Τουρκίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων

Στο πλαίσιο των ευρύτερων αναπροσαρμογών της εξωτερικής πολιτικής του ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιδιώκει να βελτιωθούν οι σχέσεις ανάμεσα σε Άγκυρα και Άμπου Ντάμπι

---

Ερντογάν στον πρωθυπουργό της Λιβύης – Δεν θα κάνετε τίποτα χωρίς την έγκρισή μου
Φαίη και Γιώργο, θα μας καλέσετε στον γάμο σας;Τα προηγούμενα χρόνια και ιδίως μετά την ενεργή ανάμειξή της στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη η Τουρκία είχε έρθει σε σύγκρουση όχι μόνο με την Αίγυπτο, αλλά και με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Μάλιστα, η αντιπαράθεση αυτή είχε πάρει και σχεδόν άμεσες  μορφές, καθώς η Τουρκία, μαζί με το Κατάρ, από τα βασικά στηρίγματα της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης στην Τρίπολη, ενώ τα ΗΑΕ ήταν από τα βασικά στηρίγματα της αντίπαλης παράταξης υπό τον Χαλίφα Χαφτάρ.

Η αντιπαράθεση αυτή είχε και ένα στρατηγικό βάθος, σε σχέση με τις αντιπαραθέσεις ως προς το πολιτικό Ισλάμ. Τo AKP και ο ίδιος ο Ερντογάν είναι σε μια πολιτική λογική πιο κοντινή προς αυτή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Από την άλλη, τα ΗΑΕ, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος θεωρούν ότι αυτό το ρεύμα είναι κατεξοχήν εχθρικό και θα πρέπει να αποτραπεί το ενδεχόμενο να γίνει κυρίαρχο.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Τουρκία κυρίως έχει συνεργαστεί το Κατάρ, το κράτος του Περσικού όπου η Μουσουλμανική Αδελφότητα διατηρεί απήχηση και νομιμοποίηση και το οποίο είχε βρεθεί σε έντονη αντιπαράθεση με τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ που είχαν προχωρήσει σε αποκλεισμό του. Μάλιστα, το γεγονός ότι η Τουρκία είχε στρατιωτική βάση στο Κατάρ, επέτεινε τη συγκρουσιακή σχέση της Τουρκίας με τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ

Το προηγούμενο διάστημα ο Ερντογάν και τα φιλικά προσκείμενα σε αυτόν μέσα ενημέρωσης πάντα μίλαγαν αρνητικά για τα ΗΑΕ. Στο στόχαστρο βρισκόταν μάλιστα ο διάδοχος Πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ αλ-Ναχιάν (MBZ) που συχνά παρουσιαζόταν ως ο «πρίγκιπας του σκότους» που κατά τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης υποστήριξε τον Φετουλάχ Γκιουλέν και χρηματοδότησε το πραξικόπημα, υποστήριξε την ανατροπή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο και πολεμούσε την Τουρκία στη Λιβύη, με την Άγκυρα να υποστηρίζει ότι αεροσκάφη των ΗΑΕ ήταν υπεύθυνα για την αιματηρή επίθεση στην αεροπορική βάση αλ-Γουατίγια τον Ιούλιο του 2020.

Η αντιπαράθεση μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις έπαιρνε και… ιστορικές διαστάσεις, με τον υπουργό Εξωτερικών των Εμιράτων να κάνει retweet μια ανάρτηση που υποστήριζε ότι ο τελευταίος Οθωμανός Πασάς της Μεδίνας  έκλεψε χρήματα και χειρόγραφα από την ιερή συζήτηση και ότι αυτοί ήταν οι πρόγονο του Ερντογάν και τον Ερντογάν να απαντά ότι ο δρόμος όπου βρίσκεται η πρεσβεία των Εμιράτων στην Άγκυρα μετονομάστηκε προς τιμή του Οθωμανού αξιωματικού που υπερασπίστηκε τη Μεδίνα απέναντι στους Βρετανούς στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Η σταδιακή αναπροσαρμογή

Ωστόσο, τώρα τα πράγματα τείνουν σε μια συνολικότερη αναπροσαρμογή. Αυτό έχει να κάνει και με την αλλαγή ενοίκου στον Λευκό Οίκο, που δεν σήμαινε μόνο την αναχώρηση ενός προέδρου με τον οποίο ο Ερντογάν είχε ανοιχτό δίαυλο αλλά και μια σταδιακή μετατόπιση της εξωτερικής πολιτικής, που περιλαμβάνει και μια προσπάθεια αποδέσμευσης από περιφερειακές συγκρούσεις, με αποκορύφωμα την αποχώρηση από το Αφγανιστάν.

Αυτό έδωσε το έναυσμα για διάφορες αλλαγές ή απόπειρες επαναπροσέγγισης. Για την Τουρκία αυτό σήμαινε την ανάγκη σταδιακά να αποκαταστήσει καλές σχέσεις και με τη νέα αμερικανική διακυβέρνηση (με τον Μπάιντεν να είναι παραδοσιακά επικριτικός απέναντι στον Ερντογάν) αλλά και με χώρες που είναι τοπικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ. Αυτό εκφράστηκε και στα βήματα επαναπροσέγγισης του Ισραήλ και στην προσπάθεια αποκατάστασης σχέσεων με τις μοναρχίες του Περσικού.

Αντίστοιχα, η νέα συνθήκη δημιούργησε δυναμικές επαναπροσέγγισης και στον ίδιο τον Περσικό με υποχώρηση της αντιπαράθεσης προς το Κατάρ (το οποίο όλο αυτό το διάστημα διατήρησε στενή συνεργασία με τις ΗΠΑ).

Σε όλα αυτά ας μην υποτιμάμε και την οικονομική διάσταση. Η Τουρκία χρειάζεται επενδυτικά κεφάλαια για να τροφοδοτήσει την οικονομία της (με όλες τις αντιφάσεις που τη διαπερνούν) και οι χώρες του Περσικού είναι ένας κατεξοχήν χώρος από τον οποίο θα ήθελε να προσελκύσει επενδύσεις.
​
Τα ίδια τα ΗΑΕ έχουν μια σειρά από λόγους να  προσεγγίσουν ξανά την Τουρκία. Οι δύο χώρες, όπως και η Αίγυπτος έχουν ανάγκη να συνεργαστούν με κάποιο τρόπο στη Λιβύη για να κατοχυρώσουν τα όποια αντίστοιχα γεωπολιτικά οφέλη τους. Υπάρχει το θέμα της Συρίας και της διαπραγμάτευσης για την επόμενη μέρα που ενδιαφέρει τα Εμιράτα. Υπάρχει το θέμα του Αφγανιστάν, όπου τα Εμιράτα βλέπουν να αναβαθμίζεται η επιρροή του Κατάρ, που έχει αναβαθμισμένες σχέσεις με τους Ταλιμπάν, και θα ήθελαν με τη συνεργασία της Τουρκίας να αποκτήσουν επιρροή. Και βέβαια η προοπτική να βελτιωθούν οι σχέσεις της Τουρκίας με την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία σημαίνει μια πίεση στα Εμιράτα, που δεν έχουν πια την ίδια στρατιωτική συνεργασία με την Σαουδική Αραβία στην Υεμένη.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα Εμιράτα ξεχνούν το βασικό τους στρατηγικό στόχο που είναι να περιορίσουν την επιρροή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και είναι προφανές ότι περιμένουν από την Τουρκία να περιορίσει την υποστήριξή της (προφανώς με αντάλλαγμα επενδύσεις). 
Τα βήματα επαναπροσέγγισηςΑυτό εξηγεί γιατί ήταν αξιοσημείωτη η επιλογή του Ερντογάν να συναντηθεί ο ίδιος στις 18 Αυγούστου με τον Σεΐχ Ταχνούν μπιν Ζαγέντ αλ-Ναχιάν, Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας των ΗΑΕ, παρότι θα περίμενε κανείς να τον είχε συναντήσει ο ομόλογος επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών Χακάν Φιντάν ή ο άτυπος σύμβουλος ασφαλείας του Ερντογάν Ιμπραχίμ Καλίν.
Ο Ερντογάν ήταν ιδιαίτερα ικανοποιημένος από τη συνάντηση και υποστήριξε ότι «τα ΗΑΕ πιστεύω ότι θα αρχίσουν πολύ σύντομα σοβαρές επενδύσεις στη χώρα μας», ενώ προσέθεσε ότι σύντομα θα συναντηθεί και με τον διάδοχο Πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ αλ-Ναχιάν, που είναι και ο πραγματικός ηγέτης των ΗΑΕ. Από τη μεριά των Εμιράτων, ο Ανουάρ Γκαργκάς, διπλωματικός σύμβουλος του ηγέτη των ΗΑΕ δήλωσε ότι επρόκειτο για μια «ιστορική και θετική συνάντηση».

Η προσπάθεια επαναπροσέγγισης των δύο χωρών αποτυπώθηκε και στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχε ο Ερντογάν με τον Πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ αλ-Ναχιάν.  Το γεγονός ότι τα ίδια τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα χαρακτήρισαν τη συζήτηση ανάμεσα στον Τούρκο πρόεδρο και τον ΜΒΖ ως θετική και φιλική είναι ενδεικτική του κλίματος. Μάλιστα ο διπλωματικός σύμβουλος του ηγέτη των Εμιράτων Ανουάρ Γκαργκάς υπογράμμιση ότι η τηλεφωνική συνομιλία αποσκοπεί να ανοίξει «μια νέα φάση» και ότι «τα ΗΑΕ θέλουν να χτίσουν γέφυρες και να μεγιστοποιήσουν τα κοινά σημεία και να δουλέψουν με φίλους και αδελφούς για να εξασφαλίσουν μελλοντικές δεκαετίες περιφερειακής σταθερότητας και ευημερίας για όλους τους λαούς και τις χώρες της περιοχής».

Ενδιαφέρον έχει επίσης ότι τα Εμιράτα διατηρούν και καλές σχέσεις με τον επικεφαλής της κυβέρνησης του Ιρακινού Κουρδιστάν Νεχιρβάν Μπαρζανί, που επίσης διατηρεί μια ειδική σχέση με τον Ερντογάν, ιδίως από την στιγμή που εξασφάλισε την εξαγωγή του πετρελαίου του Ιρακινού Κουρδιστάν μέσω Τουρκίας, ενώ και τα Εμιράτα επίσης έχουν υποστηρίξει οικονομικά το Ιρακινό Κουρδιστάν. Καθόλου τυχαία υποστηρίχτηκε ότι η επίσκεψή του στο Άμπου Ντάμπι εκτός όλων των άλλων είχε και τον χαρακτήρα να διευκολυνθεί η επαναπροσέγγιση Τουρκίας και Εμιράτων.

Πάντως δεν είναι χωρίς σημασία ότι τον περασμένο Ιούνιο ο εγκαταστημένος στα Εμιράτα τούρκος μαφιόζος Σεντάτ Πεκέρ που είχε προκαλέσει σάλο με τα βίντεο που «πόσταρε» και στα οποία κατηγορούσε στενούς συνεργάτες του Ερντογάν, δέχτηκε πρόσκληση για «φιλική συζήτηση» από την αστυνομία των Εμιράτων, μετά την οποία τα βίντεο σταμάτησαν και ο Πεκέρ περιορίστηκε στο μικρότερης απήχησης tweeter.

Παναγιώτης Σωτήρης